Müttefiklerin Çıkarma ve Türk Ordusunun Savunma Planları

Perşembe, 18 Mart 2004 00:00 tarihinde oluşturuldu

MÜTTEFİKLERİN ÇIKARMA HAREKETLERİ VE TÜRK ORDUSUNUN SAVUNMASI

1. Müttefik Kuvvetler ve Çıkarma Planları :

Düşmanın boğazın denizden zorlanması harekâtı 19 Şubatta başlayıp 18 Mart?ta son bulmuştu. Sonuç hezimetti. Hariciye Nazırı Grey, Çanakkale?deki başarısızlığın büyük bir meydan savaşının kaybedilmesiyle bir olduğunu söylüyordu. İngilizler artık bütün ümitlerini kara harekâtına bağlamışlardı. Çanakkale boğazına girştikleri taarruzla ulaşmak istedikleri hedeflerden başka bir de Dünya kamu oyu önünde sarsılan gurur ve prestijlerini bu şekilde kurtarmak istiyorlardı. Böylece ÇANAKKALE?ye kara kuvvetlerinin de katılımı ile tekrar taarruza karar verdiler. Hazırlanan yeni harekât Planında boğazı açma vazifesi Kara Kuvvetlerine veriliyordu. Deniz Kuvvetleri de onlara yardımcı olacaktı.

 

Düşmanın bu maksat için tahsis ettiği kara kuvveti; iki Tümenli bir ANZAK Kolordusu, biri Piyade (?9.Tüm.) diğeri Dz. P. İki İngiliz Tümeni ile bir Fransız P. Tümeninden müteşekkil olmak üzere 5 Tümenden ibaretti. Bu birlikler 80 000 er mevcudunda idiler. ( İngiliz resmî Harp Tarihindeki konvoy tertibi ve mevcutlar şöyleydi :

Deniz Kuvvetleri ise irili ufaklı 450 gemiden müteşekkildi. Harekâtı 42 uçaktan oluşan bir Hava Kuvveti de destekleyecekti. Bu kuvvete, ?MÜTTEFİK SEFERÎ KUVVETİ ? adı verilmiş ve Komutanlığına da İngiliz Generali GEORGE HAMİLTON getirilmişti. 10 Nisan 1915 de LİMNİ Adasının MONDROS Şehrinde toplanan Harp Meclisi, HAMİLTON?un fikirlerini kabul ederek çıkarma için harekât planını hazırladı. Harekât Planı ana hatlarıyla şöyleydi.

Kroki

Bu plan gereğince hazırlıkların büyük bir kısmını Mısır?da tamamlayan Sefer Kuvveti, 10 Nisan 1915 tarihinde İskenderiye?den hareket etti ve 20 Nisan?da Limni Adasına geldi. 23 Nisan akşamına kadar çıkarma ile ilgili bütün hazırlıklarını tamamlayan çıkarma birlikleri , nakliye gemilerinin içinde Mondros Limanında bekliyorlardı ( Seddülbahir?e uzaklığı 110 Km.-60Mil).

24 Nisan 1915 saat 24 00?de Rotaları Çanakkale olan gemiler Mondoros?dan çözülmeye başladılar.

2.Türk Kuvvetleri ve Savunma Planları :

Düşman çıkarmasına karşı ÇANAKKALEYİ savunacak Türk Kuvvelerinin durumu da şöyleydi: ( Müttefik Donanması Denizden boğaza taarruza başlayınca, kıyı savunmasında görevlendirilen 3 Tümen iki Tümenle daha takviye edildi.24 Martta Alman As.Hey.Bşk. ve İstanbul?daki !.Or.K. Liman Von Sanders?in emrinde 5 inci Or. Teşkil edildi. Bigalı Yarımadasındaki Tümenler de 15.Kor. Kuruluşuna verildi.)

Kroki

5 nci Türk Ordusu (III ve XVI ncı Kolordulardan müteşekkildi)

 

Tümenler 9-12 tabur kuvvetinde idiler. Her taburun 800-1000 mevcudu vardı.( Alaylar 3000:4000 ?Tümenler ise 9000:12000 mevcutlu idiler. 5. Or. Mevcudu 84 000 civarında idi.) Orduya Alman Mareşali LİMAN VON SANDERS Komuta ediyordu.5 inci Ordu , Birliklerini savunma için şöyle tertiplemişti :.

Türk 5 inci Ordusunun mevcudu, 84 000 kişi idi. Savunma sorumluluğu verilen birliklerin kendi bölgelerinde tertiplenmesi için kabul edilen ana fikir de Şöyleydi: ?Kıyılar zayıf tutulacak, çıkan düşman, geride tutulan ihtiyatların karşı taarruzu ile denize dökülecektir.? Bu tertiplenmeyi, düşman taarruz planı ile karşılaştırdığımız zaman dikkatimizi çeken husus şudur.

Kroki

SEDDÜLBAHİR-ARIBURNU sahillerine birisi ihtiyat olan 2 tümenin tahsis edilmesi, değerlendirme hatası olarak kabul edilmektedir. Durum 5 inci Ordu Komutanlığınca daha doğru değerlendirilebilip, Seddülbahir bölgesine 2 Tümen daha yerleştirilebilseydi, düşmanın sahilde tutunması mümkün olmazdı.

O zaman da bu gün de, kıyı savunmaları için Askerî Harekât planlarının hazırlanılmasına yön veren iki temel ?Kıyı Savunma Konsepti? bulunmakta idi. Birincisi, kıyı hattında kuvvetli bulunmak ve düşmanı kıyıda tutunmasına imkân vermeden imha etmek; diğeri de kıyıda zayıf kuvvetlerde tertiplenip, düşman çıktıktan sonra derinlikteki ihtiyatlarla yapılacak karşı taarruzlarla düşmanı imha etmekti.

Gelibolu Yarımadası gibi dar bir alana ve Başkentin savunulması için mutlaka elde bulundurulması gereken stratejik bir bölgeye düşmanın çıkmasına müsaade etmek kabul edilebilir bir hareket tazı olarak görmek mümkün değildir. Nitekim, Çanakkale Cephesinin savunmasında görev alan Türk Komutanlarda bu yanlışa dikkat çekmişlerdir. Ancak, Alman Ordu Komutanı asıl çıkarma bölgelerini ve kıyı hattını zayıf bırakan bir tertibi seçmiştir. Bu tertiplenme Gelibolu Yarımadasının savunmasını riske sokmuş ve bizim diğer Cephelerimizi bir seneye yakın bir süre ihmal etmemize ve ayrıca çok büyük zayiata sebep olmuştur. Ancak İtilaf Devletlerinin Çok büyük bir gücünü(13 Tümen/234 000 kişi) Avrupa?daki Alman Kuvvetlerinin karşısından uzak tuttuğu için Almanya?ya nefes aldırmıştır. İmparatorluğun en kritik bölgesinin savunulma sorumluluğunun yabancı bir askere bırakılmasının faturası Türk Milleti tarafından çok ağır bir şekilde ödenmiştir.

Liman Von Sanders'in yanlış savunma konsepti uygulanması için israrındaki gerçek niyetinin, Almanya'nın menfaatini mi, yoksa Osmanlı Devletinin Menfaatini mi korumak olduğu hususun anlaşılması, ancak Alman Harp Tarihi arşivlerinin incelenmesi ile mümkün olabilecektir. 

Paylaşmak ister miydiniz?

Submit to DeliciousSubmit to DiggSubmit to FacebookSubmit to Google BookmarksSubmit to StumbleuponSubmit to TechnoratiSubmit to TwitterSubmit to LinkedIn